Türkiye’deki Sosyo-Kültürel Değişmeler Hakkında Liseli Gençlik Ne Düşünüyor?2011 Mayıs ve Haziran Aylarındaki Anket Sonuçları
Türkiye’deki Sosyo-Kültürel Değişmeler Hakkında Liseli Gençlik Ne Düşünüyor?
2011 Mayıs ve Haziran Aylarındaki Bir Anket Uygulamasının Sonuçları
Araştırmacılar:
Prof. Dr. Bahattin AKŞİT (Sosyoloji Bölümü)
Prof. Dr. Belma T. AKŞİT (Sosyoloji Bölümü)
Yardımcı araştırmacılar:
Öğr. Gör. Esra KÖTEN PEKER (Sosyoloji Bölümü)
Araş. Gör. Seval GÜLEN (Sosyoloji Bölümü)
Araştırmaya katılan öğrenciler:
Sosyoloji Bölümü 2. ve 3. sınıf öğrencileri ile Sosyoloji Yüksek Lisans öğrencileri
1 Ağustos 2011
İstanbul
GİRİŞ
Liseli gençliğin Türkiye’deki sosyo-kültürel değişmeler hakkında ne düşündüğünün sosyolojik çerçevede sorgulanması, Türkiye modernleşmesinin nereye doğru gideceğini anlamak açısından kritik önemdedir. Akşit ve arkadaşları (1986, 1991, 2004) 1980’lerin başından itibaren bu konuda çalışmakta ve düz devlet liseleri, Anadolu liseleri, meslek liseleri, imam-hatip ve özel liselerde okuyan öğrencilerin sosyo-kültürel değer ve tutumlar açısından farklılaşma benzerliklerini ortaya koymaktadırlar. Daha çok Ankara’daki liselerde yapılan bu araştırmalarda ortaya çıkan eğilimlerin İstanbul’un Anadolu yakasındaki ilçelerdeki liselerde ne dereceye kadar gerçekleştiğini geniş çaplı bir anket çalışmasıyla saptamak bu araştırmanın ana amacını oluşturmaktadır.
Bu araştırmanın diğer amaçlarından birisi de üniversitedeki genç öğretim elemanlarının ve üniversitede okuyan öğrencilerin sadece kuramsal bilgilerle donatılmakla kalmaması ve tecrübeli ve usta hocalarıyla birlikte bizzat uygulama içinde olmalarıdır. Bu amaçla Üniversitemizde 2010-2011 Ders Yılında genç öğretim elemanlarından oluşan bir AR-GE Kurulu oluşturulmuştur. Bu araştırma o kurula sunulup onaylanmış ve o kurulun üyesi olan Esra Koten Peker ve Seval Gülen de bu araştırmada yardımcı araştırmacılar olarak rol almışlardır. Ancak daha geniş bir öğrenci katılımının sağlanması ve onların deneyim kazanması çok önemli olduğundan bu katılım Sosyoloji lisans ve lisansüstü öğrencilerinin araştırmada fiilen çalışmalarıyla sağlanmaya çalışılmıştır.
Bu araştırmanın yapıldığı döneme özgü olarak çok özgül bir amacı daha oluşmuştur. Bilindiği gibi 27 Mart 2011 tarihinde yapılan 2011 Yüksek Öğretime Geçiş Sınavı (YGS) sonuçları 28 Nisan 2011’de açıklanmıştır. Sınavın şifrelenmesi ile ilgili tartışmalar çıkmış ve liseli gençler tarafından muhtelif şehirlerde gösteriler düzenlenmiştir. Araştırmanın anketi İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından 18 Mayıs 2011’de onaylanmış ve hemen anket uygulamaları başlamıştır. Anket uygulamalarının büyük çoğunluğu Mayıs ayının son iki haftasında yapılmış Haziran ayında az sayıda okulda uygulanmıştır. Konjonktüre özgü olan bu durum, Mayıs 2011’de oldukça hareketlenmiş olan liseli gençliğin Türkiye’deki toplumsal, kültürel, siyasal ve eğitimsel yapılar ve pratikler hakkında ne düşündüklerinin saptanması fırsatını yakalanmasının yolunu açmıştır.
İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Son on yıl ve özellikle son yılda, Orta Doğu ülkelerinde yaşanan olaylar, Türkiye modernleşmesinin bütün dünyada tartışılmasına yol açmıştır. Türkiye modernleşmesinin taşıyıcıları ve aktörleri olan yurttaş öznelerin temel oluşumları ilk ve orta öğretim kurumları tarafından oluşturulmaktadır (Kazamias, 1966; Tekeli ve İlkin, 1993; Akşit, 1986, 1991; Akşit ve arkadaşları, 2001, 2004; Akşit ve Akşit, 2010; Coşkun, 1999; Şen ve arkadaşları, 2005). Orta Doğu toplumlarına model olup olamayacağı tartışılan Türkiye modernleşmesinde eğitim kurumalarının ve eğitim politikalarının rolü atıf yapılan araştırmalarda ele alınmıştır. Bu çalışmalarda eğitimin hem bilgi ve beceri aktarma ve oluşturmadaki rolü, hem de oluşturulan toplumsal öznelerin toplumsal ve kültürel değer ve normlarla donatılması araştırılmış ve analiz edilmiştir. Elinizdeki bu araştırmada da toplumsal ve kültürel yapıların gelecekteki taşıyıcıları ve öznelerinin niteliklerinin, değerlerinin, tutumlarının ne olacağı ortaya konulmaya çalışılmıştır.
METODOLOJİ
Daha önce yapılan araştırmalar liselerin Meslek Lisesi, İmam-Hatip Lisesi, Düz Lise, Anadolu Lisesi ve Özel Lise olmak üzere beş kategoride incelenmesinin anlamlı sonuçlar verdiğini ortaya koymuştur (Akşit, 1986, 1991; Akşit ve Arkadaşları, 2001, 2004; Şen ve Arkadaşları, 2005 . Örnekleme girecek liseleri seçmek üzere İstanbul’un Anadolu yakasındaki 10 ilçedeki liseler yukarda belirtilen beş kategoride öğrenci sayıları ile birlikte gruplanmıştır. Bu listelerdeki liseler, istatistiki örneklem seçme yöntemlerinden birisi olan PPS (probability proportional to size/büyüklüğe orantılı olasılık) yöntemi kullanılarak seçilmiştir. Her kategoriden örnekleme girecek lise sayısı o kategorideki öğrenci sayısına orantılı olarak saptanmıştır.
Hazırlanan anket Meslek Lisesi, İmam-Hatip Lisesi, Düz Lise, Anadolu Lisesi ve Özel Lise olmak üzere beş lise türündeki liselerin Dokuzuncu (9.) ve On ikinci (12.) sınıflarına uygulanmak istenmiştir. Ancak 12. sınıfların çoğunun anketin uygulandığı Mayıs ayında dershanelerde olması dolayısıyla anket çoğunlukla 9. ve 11. sınıflarda uygulanmıştır. Ancak 10. ve 12. sınıflardaki öğrencilerden anketleri dolduran da olmuştur.
Anketlerin liselerdeki uygulaması ise Maltepe Üniversitesi lisans ve lisansüstü öğrencileri tarafından gerçekleştirilmiştir. Örneğe çıkan liselere ikişer kişilik öğrenci grupları gidip anketleri uygulamışlardır.
Anketlerin kodlanması ise şöyle yapılmıştır: 2011 yılı Mayıs ayında uygulanan anketlerin ilk 500 tanesi Sosyoloji üçüncü sınıfta olan on öğrenci tarafından kodlanmıştır. Geri kalan anketler üçüncü sınıflardan üç öğrenci (Yıldız Kesici, Gülşah Paşaoğlu ve Buse Sezer), Sosyoloji ve İletişim Yüksek Lisans programlarından üç öğrenci ve profesyonel bir kişi tarafından SPSS programına girilmiştir. Bulgular ise proje ekibi tarafından yine SPSS programında istatistiksel analizleri yapılarak ortaya çıkarılmış, yorumlanmış ve rapor haline getirilmiştir.
BULGULAR
Bu araştırma, 2356 kişiye anket uygulanarak yapılmış olup analizleri sürmektedir. Bu raporda tüm bulgulara yer verilememiştir. Bugüne kadar yapılan analizler sonucu elde edilen bulgular aşağıda sunulmaktadır.
I. ARAŞTIRMAYA KATILAN LİSELİ ÖĞRENCİLERİN VE AİLELERİNİN ÖZELLİKLERİ
Aşağıda, Tablo 1’de anketi yanıtlayan öğrencilerin ve ailelerinin özellikleri özetlenmektedir. Örnekleme çıkan öğrencilerin %85i büyükşehirlerden birisinde doğmuşlarıdır. Köy doğumlular %3 civarında olup diğerleri kasaba (%1,5) ve kent (%9,4) doğumludur. Yaş olarak örneklemdeki çoğunluğu 15 yaşında ve 9. sınıftaki gençler oluşturmaktadır. Diğer çoğunlukta olan grup ise 17 yaşında ve 11. sınıftadırlar. Örneklemdeki öğrencilerin %56’sı kadındır. Büyük çoğunluğu meslek liseli ve 9. sınıfta olduğu için sayısal, sözel ve eşit ağırlık branşlarında olan öğrencilerin yüzdeleri yüksek değildir. Örneklemdeki öğrencilerin lise türlerine göre dağılımı şöyledir: %47,6sı Meslek lisesi, %39u Düz lise ve Anadolu lisesi, %7,6sı İmam-Hatip lisesi ve %5,9u özel lise. Öğrencilerin annelerinin %30u lise ve üstü eğitime sahipken, babalarının %44ü lise ve üstü eğitime sahiptir.
Tablo 2’de ise öğrencilerin sahip oldukları kaynaklardan bir kısmı ortaya konulmaktadır. Görüldüğü gibi öğrencilerin tümünün %63’nün kendine ait bir odası vardır, ancak bu oran özel lise öğrencilerinde %79 olurken imam-hatip lisesi öğrencilerinde %58 olmuştur. Tüm öğrencilerden kredi kartı sahibi olanlar yüzde 8,7 düzeyindedir. Bu yüzde özel liselerde 26,12’e kadar yükselmekte düz lise öğrencilerinde ise yüzde 3,9’a düşmektedir.
Tablo 1: Araştırmaya katılan öğrencilerin özellikleri ÖZET TABLO,N:2356) (İstanbul, 2011)
| Özellik |
Yüzde
Dağılımı
|
Özellik |
Yüzde
Dağılımı
|
|
|
Öğrencilerin Okul türlerine dağılımı:
1. Meslek okulu:
2. İmam-Hatip
3. Düz lise
4. Anadolu lisesi
5. özel lise
|
47,6
7,6
19,7
19,2
5,9
|
Öğrencinin Sınıfı:
1.9. sınıf:
2. 10. sınıf
3. 11. sınıf
4.12. sınıf
|
57,1
2,6
34,2
5,2
|
|
|
Cinsiyet dağılımı:
Kadın:
Erkek:
Cevapsız
|
55,8
43,0
1,2
|
Branşı
Sayısal
Sözel
Eşit ağırlık
Dil
Meslek Lisesi
9. sınıf
Cevapsız
|
10,3
3,2
9,3
0,5
42,6
21,8
12,4
|
|
|
Annenin eğitimi (Belirten 2356 kişi)
Ortaokul mezunu ve altı
Lise mezunu
Üniversite ve üstü
Cevapsız
|
67,8
19,9
9,8
2.5
|
Öğrencinin Yaşı |
Yaş %
14 3,1
15 42,3
16 15,2
17 28,0
18 8,8
19+ 2,6
|
|
|
Babanın çalışma durumu (Belirten 2356 kişi)
Yöneticiler
Profesyonel işlerde çalışanlar
Teknisyenler, teknikerler
Hizmet ve satış elemanları
Nitelik gerektirmeyenler
|
%
5,0
18,5
9,8
15,3
30,6
|
Babanın eğitimi(Belirten 2356 kişi)
Ortaokul mezunu ve altı
Lise mezunu
Üniversite ve üstü
Cevapsız
|
%
52,7
26,8
17,4
3,0
|
Tablo 2: Araştırmaya katılan öğrencilerin kendilerine mahsus kaynaklara okul türüne göre sahip olma yüzdeleri (ÖZET TABLO, N: 2356) (İstanbul, 2011)
| Sahip olunan kaynaklar | Okul Türü |
Tüm
Öğrenciler
|
||||
|
Meslek
Lisesi
|
İmam-
Hatip
Lisesi
|
Düz Lise |
Anadolu
Lisesi
|
Özel
Lise
|
||
| Kendisine ait bir odası olanların % | 59,7 | 57,8 | 60,3 | 69,0 | 79,1 | 62,6 |
| Kredi kartı olanların yüzdesi | 8,7 | 4,4 | 3,9 | 10.2 | 26,1 | 8,7 |
| Cep telefonu olanların yüzdesi | 72,6 | 83,3 | 80,1 | 70,1 | 87,8 | 75,3 |
| Bilgisayarı olanların yüzdesi | 83,0 | 80,0 | 81,4 | 87,4 | 89,8 | 83,9 |
| Kendisine ait bir TVsi olanların % | 29,3 | 18,3 | 25,7 | 29,2 | 36,0 | 28,1 |
| İnternet bağlantısı olanların yüzdesi | 73,9 | 68,3 | 72,1 | 81,8 | 84,2 | 75,2 |
| e-postası olanların yüzdesi | 70,9 | 77,8 | 70,8 | 83,8 | 90,6 | 75,1 |
| Otomobili olanların yüzdesi | 3,4 | 1,7 | 3,2 | 2,9 | 4,3 | 3,2 |
Bu özet tablonun oluşturulmasında kullanılan çapraz tabloların birisi hariç hepsi istatistiki anlamda (Ki-Kare testi bağlamında) önemli çıkmıştır. Anlamlı olmayan tek tablo varyasyonu en az olan otomobile sahip olma ile ilgili olanıdır.
II. LİSELİ ÖĞRENCİLERİN GAZETE, TV VE İNTERNETE YAKLAŞIMLARI: Modern ve post-modern iletişim araçları kullanarak dünya ile ilişki kurma biçimleri
Tablo 3’te iki farklı tür iletişim aracını, medyayı kullanma ile ilgili yüzdeler verilmiştir. Birinci grupta gazete, radyo, tv gibi klasik modern medya araçları yer almıştır. İkinci grupta ise internet üzerinden gelişen sosyal medya ile post-modern sanal dünyada iletişim kurma araçlarına üye olma yüzdeleri verilmiştir. İnternet dahil birinci grupta olanlara “evet her zaman”, “evet arasıra” ve “hayır” seçenekleri verilmiştir. Tablodaki birinci yüzde “evet her zaman” yüzdesi, ikinci yüzde ise “evet her zaman” artı “evet arasıra” toplanarak verilmiştir(“evet her zaman” yüzdesi her hücrenin birinci yarsısı/ikinci yarısı ise toplam evet). Sosyal medyada ise üye olup izledikleri sosyal medyadan her birisini işaretleyenlerin yüzdeleri verilmektedir.
Tablodan görüldüğü gibi her zaman gazete okuma yüzdelerinin en yüksek olduğu lise türü %26,6 ile özel liselerken, hemen onun arkasından imam-hatip liseleri gelmektedir. Arasıra gazete okuma da eklenince özel liselerin arkasından Anadolu liseleri takip etmektedir. Gazete ile haberleri takip etme konusunda “her zaman” diyen liseliler %22 düzeyindedir. Gazete okuma, “Arasıra” seçeneği ile birlikte ele alınınca %70 civarında izleme söz konusudur ve bu oran radyo ile karşılaştırınca çok iyi bir konumdadır. Ancak, gazete okuma televizyon (%89) ve internetin (%78) gerisinde kalmaktadır.
Radyo ile haberleri takip etme yüzdeleri ise bütün lise türlerinde çok düşüktür. Her zaman takip ediyorum diyenlerin en yüksek olduğu lise türü %8 ile Anadolu liseleridir. Her zaman ve arasıra birleştirilince özel liselilerin takip etme yüzdesi %36ya çıkmaktadır. Ancak bu bile çok düşüktür. BBC’nin Türkçe radyo yayınlarına son vermesinin arkasında böyle bir gerçeklik vardır. Nazım Hikmet ve Bertold Brech gibi modern dönem yazar ve şairlerinin aşkla bağlandığı radyo postmodern çağda can çekişmektedir.
Televizyon lise gençliği arasında %60 “her zaman”, “arasıra”yı da katarsak %90 civarında izlenmektedir ve her zamanki gibi canlı, neşeli ve reklam doludur.
İnternet, iletişim ve enformasyon teknolojileri devriminin sembolüdür. Ağ toplumunun ve postmodern gerçek sanallık kültürünün ortamıdır. İnterneti her zaman izleme bakımından özel liseler (%46,8) ve Anadolu liseleri (%47,6) hemen hemen aynı orandadır. Daha sonra da meslek liseleri gelmektedir. İmam-hatip liseleri (%33,3) en arkadadır. “Arasıra” seçeneğini de ekleyince Anadolu liseleri, özel liselerin önüne geçmektedir.
İnternet üzerinden gerçekleşen sosyal-medya veya sanal arkadaşlık sitelerine üye olmak açısından Facebook %91 izlenme oranı ile en önde gelmektedir. Facebook’u interneti diğerlerine göre daha az izleyen imam-hatip liseliler bile %86 düzeyinde izlemektedirler. Twitter’ı takip edenlerin yüzdesi Facebook’un dörtte biri (%22,2) bile değildir. Twitter, popüler kültür çerçevesinde tanınmış olan veya şöhret olan ve dolayısıyla izleyicileri olan kişiler ve onların izleyicilerini buluşturması yanında yerel olayları anında duyurmayı mümkün kılan bir iletişim ağıdır. Ulusal bir soysal medya ağı olanYonja bu araştırmaya katılan öğrencilerin uyarısı ile sorular arasına alınmıştır ve oldukça düşük olan bir izlenme düzeyi (%5) vardır. Diğer bir sosyal medya ağı olan Formspring de araştırmaya katılan öğrenciler tarafından önerilmiştir. Bu sosyal paylaşım ağına, örnekleme giren liseli öğrenciler arasında %15,8 düzeyinde üye olunduğu görülmektedir. Formspring, üyelik açısından Facebook’un çok gerilerinde kalmakta ve Twitter’dan hemen sonra gelmektedir.
Tablo 3- Türkiye ve Dünyadaki Olayları Farklı İletişim Araçları ile Takip Etme Yüzdeleri
|
Medya
Türleri
|
Okul Türü |
Tüm
Öğrenciler
|
||||
|
Meslek
Lisesi
|
İmam-
Hatip
Lisesi
|
Düz Lise |
Anadolu
Lisesi
|
Özel
Lise
|
||
| Gazete ile takip edenler yüzdesi | 20,2/65,1 | 26,1/73,9 | 20,6/66,5 | 23,7/75,9 | 26,6/79,8 | 21,9/69,2 |
| Radyo ile takip edenler yüzdesi | 5,9/21,1 | 3,9/26,1 | 6,3/21,0 | 8,0/24,6 | 5,0/35,9 | 6,2/23,1 |
| TV ile takip edenler yüzdesi | 58,3/88,5 | 54,4/90,0 | 60,9/92,9 | 62,4/88,7 | 56,8/84,9 | 59,2/89,3 |
| İnternet ile takip edenler yüzdesi | 45,0/78,3 | 33,3/75,5 | 41,3/71,8 | 47,6/81 | 46,8/87,1 | 44,0/77,8 |
| Facebook ile takip edenler yüzdesi | 90,9 | 86,1 | 92,2 | 92,7 | 90,6 | 91,1 |
| Twitter ile takip edenler yüzdesi | 21,6 | 16,7 | 21,4 | 22,8 | 35,0 | 22,2 |
| Yonja ile takip edenler yüzdesi | 5,6 | 3,3 | 4,1 | 5,5 | 7,2 | 5,2 |
| Formspring ile takip edenler yüzdesi | 14,4 | 10,0 | 11,7 | 23,7 | 23,4 | 15,8 |
Bu özet tablonun oluşturulmasında kullanılan çapraz tabloların hepsi istatistiki anlamda (Ki-Kare testi bağlamında) önemli çıkmıştır.
III. LİSELİ ÖĞRENCİLERİN HAYATTA VAZGEÇİLEMECEKLERİ EYLEMLERİ, ETKİNLİKLERI VE ALIŞKANLIKLARI
Soru 41 Öğrencilere on iki eylem, hobi, etkinlik, alışkanlık listesi verilmiş ve bu listedekilerden vazgeçemeyeceklerinizi işaretlemeleri istenmiştir. Her etkinliği vazgeçilemeyecek olarak işaretleyenlerin yüzdeleri lise türlerine göre aşağıda verilmiştir. TV ve internet dünyayı izleme anlamında daha önce de sorulmuştu, ancak bu kez bütün diğerleri arasında ne ölçüde yer aldığı incelenmek istenmiştir.
Tablodan görüldüğü gibi tüm öğrencileri ele aldığımızda vazgeçemeyeceklerinin başında “arkadaşlar” (%76,6), “müzik” (%74,9), “internet” (%66,8) ve “dini inanç” (%60,3) gelmektedir. Bu imam-hatip öğrencileri arasında “dini inanç” en başa gelerek (%92,8) değişmekte, dini inancı “arkadaşlar” (%78,3), “müzik” (%62,2) ve “kitap” (%52,2) takip etmektedir. Anadolu liseleri ve özel liselerde “arkadaşlar” ve “müzik” en vazgeçilemeyecek etkinliklerdendir.
Tablo 4. Vazgeçilemeyecek alışkanlıkları belirtenlerin yüzdeleri
| Okudukları Lise Türleri |
Tüm
Öğrenciler
|
|||||
|
Vazgeçeme
dikleri
|
Meslek
Lisesi
|
İmam-Hatip
Lisesi
|
Düz Lise |
Anadolu
Lisesi
|
Özel
Lise
|
|
| TV | 55,8 | 40,6 | 54,2 | 53,3 | 46,8 | 53,3 |
| Futbol | 35,8 | 22,2 | 35,2 | 31,9 | 32,4 | 33,7 |
| İnternet | 69,6 | 47,8 | 67,4 | 67,5 | 65,5 | 66,8 |
| Arkadaşlar | 76,1 | 78,3 | 76,5 | 76,1 | 79,8 | 76,6 |
| Sigara | 13,0 | 4.4 | 9,5 | 9,5 | 10,1 | 10,8 |
| Alkol | 10,4 | 3,3 | 6,7 | 10,2 | 16,7 | 9,5 |
| Alış-veriş | 40,8 | 34,4 | 37,8 | 42,9 | 41,7 | 40,2 |
| Dini inancım | 60,1 | 92,8 | 60,7 | 56,2 | 53,3 | 60,3 |
| Müzik | 76,1 | 62,2 | 77,5 | 74,8 | 72,7 | 74,9 |
| Kitap | 35,4 | 52,2 | 36,7 | 40,5 | 47,1 | 38,6 |
| Sinema | 50,0 | 35,0 | 50,8 | 57,1 | 51,1 | 50,4 |
| Tiyatro | 18,2 | 7,2 | 16,9 | 21,3 | 18,7 | 17,7 |
Bu özet tablonun oluşturulmasında kullanılan çapraz tabloların hepsi istatistiki anlamda (Ki-Kare testi bağlamında) önemli çıkmıştır.
IV. LİSELİ ÖĞRENCİLERİN YAZ TATİLİ VE YURDIŞI DENEYİMLERİ
Ankette sorulan sorulardan bazıları da yaz tatili ve yurtdışı deneyimleri ile ilgilidir. Tablodan da görülebileceği gibi tüm öğrencileri ele aldığımız zaman “memlekete gitme” öğrencilerin üçte birinin yaptığı etkinlik. Her ne kadar örneklemdeki öğrenciler büyükşehir ve kent doğumlu iseler de bir kısmının ailelerinin köy/memleket ile ilişkileri devam etmektedir. İmam-Hatip liselerinde okuyan öğrenciler açısından memlekete gitme %53’ü bulmaktadır. Özel liselerde ise yazın deniz kenarına gitmek öne çıkmaktadır (%41).
Tablo 5- Yaz tatilinin nerede geçirildiği ve lise türü (Yüzde dağılımı)
|
Lise Türü
|
Toplam
|
||||||
|
Meslek Lisesi
|
İmam-Hatip
|
Düz lise
|
Anadolu Lisesi
|
Özel Lise
|
|||
| Yaz tatillerini genellikle nerede geçiriyorsunuz? | Şehir dışına çıkmayıp evde geçiriyorum |
17,8
|
17,2
|
20,7
|
20,8
|
18,7
|
18,9
|
| Memlekete gidiyorum(köye vb.) |
36,7
|
53,3
|
34,6
|
31,4
|
21,6
|
35,6
|
|
| Deniz kenarında geçiriyorum |
27,4
|
15,0
|
27,6
|
33,4
|
41,0
|
28,5
|
|
| Yaz boyu bir iste çalışıyorum |
7,1
|
1,7
|
6,3
|
4,0
|
4,3
|
5,8
|
|
| Diğer |
8,2
|
11,1
|
9,3
|
8,8
|
12,3
|
9,0
|
|
| cevapsız |
2,9
|
1,7
|
1,5
|
1,5
|
2,2
|
2,3
|
|
| Total |
100,0
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
|
Ki Kare= 151,22 P< .000
Örneklemdeki öğrencilerin yurtdışı deneyimleri özel lise öğrencileri dışında oldukça sınırlıdır. Ancak, yurtdışında yaşamak isteyenlerin yüzdeleri bütün lise türlerinde oldukça yüksektir. Anadolu lisesi öğrencilerinin üçte ikisi yurtdışında yaşamak isterken imam-hatip lisesi öğrencilerinin yarısı yurtdışında yaşamak istemektedirler.
Tablo 6- Yurt dışına çıkanların ve çıkmak isteyenlerin yüzdesi
| Yurtdışına Çıkmış Olanların Yüzdesi | Yurtdışında Yaşamak İsteyenlerin Yüzdesi | |
| Meslek Lisesi | 12,1 | 69,6 |
| İmam-Hatip Lisesi | 12,8 | 58,3 |
| Düz Lise | 9,7 | 65,4 |
| Anadolu Lisesi | 18,3 | 71,7 |
| Özel Lise | 51,1 | 63,3 |
Öğrencilerin Türkiye’yi hangi ülkeler grubuna katılmış olarak görmek istedikleri de yurtdışında yaşama isteği kadar önemlidir. Tablodan da görülebileceği gibi Avrupa Birliği Türkiye’nin katılabileceği ülkeler grubunun başında gelmektedir (%41,8); ancak bunu isteyenlerin yüzdesi %50lerin altına düşmüş durumdadır. Bir sonraki ülke grubu İslam dünyasıdır, ancak bu da grubun beşte biri kadardır. “Hiçbir gruba katılmayalım” diyenler de %15 düzeyindedir. Lise türleri arasındaki değişkenliğe bakıldığında, özel lise öğrencileri arasında “hiçbir gruba katılmayalım” diyenler (%20,1) ile “Türki dünyaya katılalım” diyenler (%19,4) “Avrupa Birliğine katılalım” (%35,3) diyenlerden sonra gelen iki grup olmuştur. İslam dünyasına katılma düşüncesi en fazla (%63,9) imam-hatip öğrencileri arasındadır.
Tablo 7- Türkiye ve Uluslar arası Örgütlenmeler (Yüzde Dağılımı)
|
Lise Türü
|
Toplam
|
||||||
|
Meslek Lisesi
|
İmam Hatip
|
Düz lise
|
Anadolu Lisesi
|
Özel Lise
|
|||
| Türkiye aşağıdaki uluslar arası örgütlenmelerin hangisinin içinde yer almalıdır | Avrupa birliği |
42,3
|
23,3
|
47,7
|
43,8
|
35,3
|
41,8
|
| İslam dünyası |
17,8
|
63,9
|
14,9
|
13,9
|
18,0
|
20,0
|
|
| Türki dünya |
14,7
|
6,7
|
10,8
|
10,4
|
19,4
|
12,8
|
|
| Avrasya ülkeleri |
1,4
|
1,1
|
1,7
|
1,1
|
2,9
|
1,5
|
|
| Hiçbirisi |
13,6
|
2,2
|
17,7
|
21,0
|
20,1
|
15,3
|
|
| Diğer |
1,4
|
1,7
|
2,4
|
4,0
|
|
1,9
|
|
| Cevapsız |
8,9
|
1,1
|
4,8
|
5,8
|
4,3
|
6,6
|
|
| Total |
100,0
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
|
Ki Kare= 324,37 P<.000
V. LİSELİ ÖĞRENCİLERİN MATEMATİK VE FEN KONUSUNDAKİ TUTUMLARI
Lise öğrencilerinin katıldığı bir uluslararası yarışma olan PISA sınavlarında öğrenciler fen, matematik ve anadilden sorular çözmektedirler. Bu testlerin ilk sıralarda, bazı Avrupa ülkelerinin yanı sıra Çin, Güney Kore gibi bazı ülkeler de bulunmaktadır. Türkiye’den katılan öğrenciler maalesef alt sıralarda yer alabilmektedirler. Bu konuda fen bilimleri ve matematiğe karşı tutum çok önemli rol oynamaktadır. Tablodaki sorular bu tutumları saptamaya çalışmaktadır. Daha önce, yine Maltepe Üniversitesi’nden, İsa Eşme, Bahattin Akşit, Belma Akşit ve Çiğdem Özcan ile birlikte gerçekleştirilen bir araştırmada aşağıda sorular sorulmuştu (Eşme, Akşit, Akşit, ve Özcan, 2009). Bu araştırmada da sorularak öğrencilerin matematik ve fen bilimlerine karşı tutumu ölçülmeye çalışılmıştır. Tabloya bakıldığında, Anadolu liseleri ve özel liselerde biraz daha olumlu bir tutum gözlenmektedir. Ancak, ülke olarak liselerimizde matematik ve fen bilimlerine karşı doğru yaklaşımı gerçekleştirebildiğimizi söylemek pek mümkün olamamaktadır.
Tablo 8. Matematik ve Fen Konusundaki Önermelere Katılıyorum Diyenler Yüzdeleri
|
Matematik ve Fen konusundaki Önermeler
|
Okudukları Lise Türleri
|
Tüm
öğrenciler
|
||||
|
Meslek
Lisesi
|
İmam-
Hatip
|
Düz
Lise
|
Anadolu
Lisesi
|
Özel
Lise
|
||
| Fen ve matematik, doğada ve evrende karşılaşılan olayları daha kolay algılamamızı sağlar. | 54,3 | 59,4 | 57,5 | 62,8 | 71,3 | 54,3 |
| Matematik eğitimi alanlar, olaylara daha sorgulayıcı yaklaşırlar. | 44,4 | 49,4 | 37,8 | 54,3 | 62,6 | 46,3 |
| Matematik dersleri keyifli geçer. | 31,8 | 43,8 | 47,3 | 51,3 | 50,4 | 45,4 |
| Matematik bana çok soyut geliyor. Ne kadar çalışsam başarılı olamıyorum. | 27,4 | 23,9 | 28,9 | 19,3 | 20,9 | 25,6 |
| Dünyayı ve evreni anlayabilmek için, fen bilimleri kadar din bilgisi de gereklidir. | 58,6 | 86,7 | 58,1 | 50,0 | 53,2 | 58,6 |
| İnsan, bugünkü düzeyine, milyonlarca yıl süren evrim sonucunda ulaşmıştır. | 53,4 | 40,0 | 54,6 | 57,5 | 57,5 | 53,7 |
| Bilim insanlarının yaşam öykülerinin ders kitaplarında yer almasını isterim | 57,1 | 55,5 | 60,5 | 56,5 | 56,5 | 57,5 |
VI. SONUÇ YERİNE: LİSELİ ÖĞRENCİLERİN TÜRKİYE’DEKİ EĞİTİM SİSTEMİ HAKKINDAKİ DÜŞÜNCELERİ
“Türkiye’deki eğitim sistemi hakkında ne düşünüyorsunuz?” şeklinde sorulan açık uçlu soruya, aşağıdaki değerlendirmelere benzer yüzlerce görüş yazılmıştır. Bu görüşler sınıflandırılarak kodladığında aşağıdaki tablo ortaya çıkmıştır.
“Çok saçma bir sistem, kesinlikle değişmeli. Üstün zekalı giren geri zekalı çıkıyor” (17 yaşında, 11. sınıf kadın, sayısal bölüm, düz lise).
“Oldukça karışık, zorlayıcı ve kafa karıştırıcı bir sistem var. Bu kadar kısa zamanda bu kadar çok konu görmek işleri zorlaştırıyor” (15 yaşında, 9. sınıf, kadın, İmam-Hatip lisesi).
“Türkiye’deki eğitim sistemini çok düşük görüyorum. Geleceklerimizle oynandığını düşünüyorum” (16 yaşında, 11. sınıf, erkek, sayısal bölüm, düz lise).
“Kötü bir sistem. Lisenin 4 yıl olması saçma. Öğretmenlerin çoğu bilgisiz” (17 yaşında, 11. sınıf, kadın, sözel bölüm, düz lise).
“Bundan 10 yıl öncesine göre çok ilerlediğini düşünüyorum. Daha fazla imkânlar sunuluyor. Okullar daha medeni, kitaplara ulaşmak daha kolay” (15 yaşında, 9. sınıf, kadın, meslek lisesi)
Tablo 9- Türkiye’deki eğitim sistemi hakkında ne düşünüyorsunuz sorusuna verilen cevapların yüzde dağılımları
| Lise Türü | Toplam | ||||||
|
Sınıflandırılmış
görüşler
|
Meslek
Lisesi
|
İmam
Hatip
|
Düz
Lise
|
Anadolu
Lisesi
|
Özel
Lise
|
||
| Çok beğeniyor | 2,5 | 5,0 | 3,2 | 3,1 | 2,2 | 2,9 | |
| Beğeniyor | 7,4 | 5,6 | 8,4 | 7,1 | 3,6 | 7,2 | |
| Nötr,fikri yok | 4,4 | ,6 | 2,4 | 1,8 | 1,4 | 3,0 | |
| Olumlu-olumsuz eleştiri | 6,0 | 10,0 | 3,9 | 2,8 | 6,4 | 5,3 | |
| Eleştirel,karsı | 33,0 | 44,4 | 45,8 | 43,3 | 46,0 | 39,2 | |
| Çok eleştirel,çok karşı | 14,9 | 17,2 | 16,2 | 21,0 | 20,9 | 16,9 | |
| Ezbercilik değiştirilmeli | 1,4 | 6,7 | 1,9 | 2,9 | 8,6 | 2,6 | |
| Sanal eğitim olmalı | 0,1 | 1,1 | 0,2 | 0,2 | |||
| Cevapsız | 30,4 | 9,4 | 18,1 | 18,0 | 10,8 | 22,8 | |
| Total | 100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 | |
Yukarıda sunulan tablodaki görüşleri Yüksek Öğretime Geçiş Sınavının sonuçlarının 28 Nisan 2011’de açıklanmasından sonraki Mayıs ayında bu sorunun sorulmuş olmasından yola çıkarak değerlendirmek gerekmektedir. Bilindiği gibi Mayıs ayı boyunca liseli gençlerin bir kısmı bazı şehirlerde yürüyüşler yapmışlardır. Bütün bunların sonucu olarak örnekleme katılan İstanbul’un Anadolu yakasındaki 45 liseden öğrencilerin önemli bir çoğunlu (%61) orta öğretimdeki eğitim sistemine karşı eleştireldir. Çok eleştirel ve çok karşı olanlar altıda bir düzeyindedir (%17). Olumlu ve olumsuz eleştiriler yapan veya sadece şiddetli olmaya eleştiriler yapanlar çoğunluktadır. Orta öğretim sistemini çok beğenenlerin yüzdesi çok düşüktür (%3). “Çok beğenenler” ve “beğenenler”, toplam olarak ele alındığında öğrencilerin onda biri düzeyindedir (%10). Son bir not olarak öğrencilerin dörtte bire yakın bir kısmının (%23) bu soruyu boş bıraktığını da belirtmek gerekmektedir.
KAYNAKLAR
Akşit, B. 1986 ''Imam-Hatip and Other Secondary Schools in the Context of Political and Cultural Modernization of Turkey'', Journal of Human Sciences,V/I, pp. 25-41.
Akşit, B. (1997) “İslamiyet, Çağdaşlık ve Bilim: Fazlur Rahman’ın Katkıları Üzerine Bazı Gözlemler” İslam ve Modernism: Falur Rahman Tecrübesi Sempozyumu, İstanbul Büyük şehir Belediyesi, 22-23 Şubat 1997, İstanbul.
Akşit, B. 1991 ''Islamic Education in Turkey: Medrese Reform in Late Ottoman Times and Imam-Hatip Schools in the Republic'', in R.L. Tapper (ed.), Islam in Modern Turkey. London: IB Tauris.
Akşit, B., Şen, M ve Coşkun, M. K. 2000 “Modernleşme ve Eğitim: Ankara’daki Orta Öğretim Okullarındaki Öğrenci Profilleri” F. Atacan, et. al. (der.)Mübeccel Kıray İçin Yazılar, Bağlam yayınları, İstanbul, 2000, ss. 57-76.
Akşit, B. ve Coşkun, M. K. 2004 “Türkiye’nin Modernleşmesi Bağlamında İmam-Hatip Okulları” Aktay, Y. (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık İletişim Yayınları, 2004, ss. 394-410.
Akşit, B. 2005 “Laikleşme Tipolojisi ve Türkiye’de Laiklik Deneyimi” Şerif Mardin’e Armağan, İstanbul: İletişim Yayınları, 2005, ss. 65-103.
Akşit, B. ve Akşit, E. E. 2010 “Shifting conceptions of science, religion, society and state in Turkey”, Middle East Critique, Vol. 19:1, 71-87.
Coşkun, M. K. 1999 Comparative Study of Secondary Schools in Turkey, The Case of İmam-Hatip Schools, METU Graduate School of Social Sciences, MA Thesis.
Eşme, İ., Akşit, B. Akşit, B.T. ve Özcan, Ç. (2009) “Lise Öğrencilerinin Fen ve Matematik Eğitimine İlişkin Yaklaşımları”, Maltepe Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Merkezi, Araştırma raporu.
Akşit, B. ve Akşit, E. E. 2010 “Shifting conceptions of science, religion, society and state in Turkey”, Middle East Critique, Vol. 19:1, 71-87.
Coşkun, M. K. 1999 Comparative Study of Secondary Schools in Turkey, The Case of İmam-Hatip Schools, METU Graduate School of Social Sciences, MA Thesis.
Eşme, İ., Akşit, B. Akşit, B.T. ve Özcan, Ç. (2009) “Lise Öğrencilerinin Fen ve Matematik Eğitimine İlişkin Yaklaşımları”, Maltepe Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Merkezi, Araştırma raporu.
Geertz, C. 1968. Islam Observed, Religious Development in Morocco and Indonesia. New Heaven and London: Yale University Press.
Gellner, E. 1981. Muslim Society. London: Cambridge University Press.
Giddens, A. 1994. Modernliğin Sonuçları. (Translation: E. Kuşdil). İstanbul: Ayrıntı yay.
Göle, N. 1994a. Modern Mahrem. İstanbul: Metis yay.
Göle, N. 1994b. ''İslami dokunulmazlar, laikler ve radikal demokratlar'',Türkiye günlüğü, sayı 27, Mart-Nisan.
Gülalp, H. 1992. ''Reaction to Dependent Modernization: The Social and Historical Roots on Islamic Radicalism'' New Perspectives on Turkey, Fall, No: 8.
Hobsbawm, E. J. 1995. Milletler ve Milliyetçilik. trans. by O. Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Kazamias, A. 1966. Education and the Quest for Modernity in Turkey.Londra, Allen and Unwin: The University of Chicago Press.
Lyotard, J. F. 1990. Postmodern Durum. trans. by A. Çiğdem, İstanbul: Ara Yayıncılık.
Laroi, A. 1993a. İslam ve Modernlik. trans. by A. Y. Başbuğu, İstanbul:Milliyet Yayınları.
Mardin, Ş. 1977. ''Religion in Modern Turkey'', International Social Science Journal, Vol.XXIX, pp. 279-297.
Mardin, Ş. 1989. Religion and Social Change in Modern Turkey, Albany: State University of New York.
Mardin, Ş. 1992. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları
Mardin, Ş. 1995. Türkiye'de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
Olson, E. 1985. ''Muslim Identity and Secularism in Contemporary Turkey: The Headscarf Dispute'', Antropological Quarterly, 58:3, pp. 161-169.
Öktem, N. 1994. ''Dinler ve Laiklik'', Cogito, no: 1, Yaz, pp. 33-50.
Özdalga, E. 1996. ''Sivil Toplum ve Düşmanları'', in A. Topçuoğlu-Y. Aktay (ed.), Postmodernizm ve İslam, Küreselleşme ve Oryantalizm, İstanbul: Vadi Yayınları.
Özdalga, E. 1998. Modern Türkiye'de Örtünme sorunu, Resmi Laiklik ve Popüler Islam. trans. by Y. Alogon, İstanbul: Sarmal Yayınları.
Rahman, F. 1981. İslam. Trans by M. Dağ-M. Aydın, İstanbul: Selçuk Yayınları.
Rahman, F. 1982. Islam and Modernity. Chicago: The University of Chicago Press.
Rodinson, M. 1996. İslam ve Kapitalizm. trans by F. Topaçoğlu, İstanbul: Spartaküs Yayınları.
Said, E. 1995. Oryantalizm. trans. by N. Uzel, İstanbul: İrfan Yayınları.
Shayegan, D. 1991. Yaralı Bilinç. trans. by H. Bayrı, İstanbul: Metis Yayınları.
Sivan, E. 1985. Radical Islam, Medieval Theology and Modern Politics.New Heaven and London: Yale University Press.
Tapper, R-Tapper, N. 1991. ''Religion, Education and Continuity in a Provincial Town'', in R.L. Tapper (ed.), Islam in Modern Turkey. London: IB Tauris.
Tapper, R-Tapper, N. 1994. ''Allah'a Şükür Laik'iz'', trans by T. Atay, Türkiye Günlüğü 31, pp. 127-146
Tekeli, İ.-S. İlkin. 1993. Osmanlı İmparatorluğunda Eğitim ve Bilgi Üretim sistemini Oluşumu ve Dönüşümü. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Tekeli, Ş. (ed.), 1990.Kadın Bakış Açısından 1980' ler Türkite'sinde Kadınlar.İstanbul: İletişim.
Turner, B. 1994. Oryantalism, Postmodernism and Globalism. London and New York: Routledge.
Üşür, S. 1991. Din, Siyaset ve Kadın (İran Devrimi). İstanbul: Alan Yayıncılık.
Zubaida, S. 1994a. ''Human Rights and Cultural Difference: Middle Eastern Perspectives'', New Perspectives on Turkey, Fall 10, pp. 1-12.
Zubaida, S. 1994b. İslam, Halk ve Devlet. (Translation: S. Oğuz). İstanbul: İletişim.